ശാന്തിനികേതനം: പ്രകൃതിയോടിഴുകിച്ചേർന്ന വിദ്യാകേന്ദ്രം
എസ്.കെ. പൊറ്റക്കാടിന്റെ "യാത്രാസ്മരണകൾ" എന്ന ലേഖനത്തിൽ, കൽക്കത്തയിൽ നിന്ന് 100 നാഴിക അകലെയുള്ള ശാന്തിനികേതനം എന്ന വിശ്വവിഖ്യാതമായ സർവകലാശാലയെയും അതിന്റെ പരിസരങ്ങളെയും കുറിച്ച് ഹൃദയസ്പർശിയായി വർണ്ണിക്കുന്നു. നഗരത്തിന്റെ ബഹളങ്ങളിൽ നിന്നൊഴിഞ്ഞ് പ്രശാന്തമായ ഒരന്തരീക്ഷത്തിൽ നിലകൊള്ളുന്ന ഈ സർവകലാശാലയുടെ തനിമയാണ് ലേഖകൻ ഇവിടെ പ്രധാനമായും എടുത്തു കാണിക്കുന്നത്.
ബംഗാളിന്റെ ഗ്രാമീണഭംഗി: കേരളവുമായി ഒരു താരതമ്യം
ബോൾപൂർ റെയിൽവേ സ്റ്റേഷനിൽ വണ്ടിയിറങ്ങുമ്പോൾത്തന്നെ അനുഭവപ്പെടുന്ന ഉൾനാടൻ ഭംഗി ലേഖകനെ ആകർഷിക്കുന്നു. കേരളത്തിലെ പ്രകൃതിഭംഗിയുമായി ബംഗാളിലെ ഉൾനാടുകൾക്ക് അദ്ഭുതകരമായ സാമ്യമുണ്ടെന്ന് അദ്ദേഹം നിരീക്ഷിക്കുന്നു. തെങ്ങിൻതോപ്പുകളുടെയും കുന്നിൻനിരകളുടെയും പച്ചപ്പില്ലെങ്കിൽ പോലും, അങ്ങിങ്ങായി തെങ്ങുകളും താലവൃക്ഷങ്ങളും നിറഞ്ഞ പറമ്പുകൾ, മുളങ്കൂട്ടം നിറഞ്ഞ മതിലുകൾ, വാഴത്തോട്ടങ്ങൾ, പച്ചക്കറിത്തോട്ടങ്ങൾ, ആൽത്തറകൾ, ആമ്പൽക്കുളങ്ങൾ എന്നിവയെല്ലാം കേരളത്തെ അനുസ്മരിപ്പിക്കുന്നു. പരന്ന നെൽപ്പാടങ്ങളുടെ കരയിലെ പുല്ലുമേഞ്ഞ കർഷകക്കുടിലുകൾ മലയാളക്കരയിൽ നിന്ന് ഇറക്കുമതി ചെയ്തതാണോ എന്ന് തോന്നിപ്പിക്കുന്നത്ര സാമ്യം അദ്ദേഹം കണ്ടെത്തുന്നു. ഈ മാതൃകയിലുള്ള കുടിലുകൾ മലയാളത്തിലും ബംഗാളിലുമല്ലാതെ ഇന്ത്യയിൽ മറ്റൊരിടത്തും കാണാൻ സാധിക്കില്ലെന്നും അദ്ദേഹം എടുത്തുപറയുന്നു.
ശാന്തിനികേതനത്തിൽ ഒരു ആശ്രമത്തിന്റെ ലാളിത്യം നിറഞ്ഞു കാണാം.
ശാന്തിനികേതനത്തിലേക്കുള്ള യാത്രാമധ്യേ കാണുന്ന ഗ്രാമീണ കാഴ്ചകളും, പാടങ്ങളിൽ നിന്ന് ഉയരുന്ന അത്താഴപ്പുകയുടെ നേരിയ ചുരുളുകളും ഗ്രാമീണ ജീവിതത്തിന്റെ സൗന്ദര്യം വരച്ചുകാട്ടുന്നു. സർവകലാശാലയുടെ സ്ഥാനം സംശയിച്ച് ഒരു ബംഗാളിയോട് വഴി ചോദിക്കുമ്പോൾ ലഭിക്കുന്ന മറുപടി ലേഖകനെ അത്ഭുതപ്പെടുത്തുന്നു: "ഇതെല്ലാം തന്നെ ശാന്തിനികേതനം."
ബനാറസ് ഹിന്ദു യൂണിവേഴ്സിറ്റി പോലെ കൂറ്റൻ കെട്ടിടങ്ങളോ, ഗംഭീര ഗോപുരങ്ങളോ ശാന്തിനികേതനത്തിലില്ല. അതിരുകൾ നിർണ്ണയിക്കുന്ന മതിലുകൾ പോലുമില്ലാത്ത, വായുവിൽ സംഗീതവീചികൾ പോലെ, വിശാലമായ പ്രകൃതിയോട് ചേർന്ന് കുറേ കുടിലുകൾ മാത്രം ഉൾച്ചേർന്നുകിടക്കുന്ന ഒരിടമാണിതെന്ന് ലേഖകൻ വ്യക്തമാക്കുന്നു. കൂറ്റൻ കെട്ടിടങ്ങൾ ഈ പ്രദേശത്തെ അലങ്കോലപ്പെടുത്താതിരുന്നത് എത്ര നന്നായി എന്ന് ക്രമേണ യാത്രികന് തോന്നിത്തുടങ്ങുന്നു. ഒരു പുണ്യാശ്രമത്തിന്റെ ലാളിത്യവും ശാന്തതയും ഇവിടെ നിറഞ്ഞുനിൽക്കുന്നു
⭕ എസ്.കെ. പൊറ്റക്കാടിന്റെ "യാത്രാസ്മരണകൾ" എന്ന കൃതിയിലെ "ശാന്തിനികേതനം" എന്ന ഭാഗം, വെറുമൊരു സ്ഥലവർണ്ണനയ്ക്കപ്പുറം, ഒരു വിദ്യാഭ്യാസ സ്ഥാപനത്തിന്റെ തത്വശാസ്ത്രത്തെയും ഗ്രാമീണ ജീവിതത്തിന്റെ സൗന്ദര്യത്തെയും
ചിത്രീകരിക്കുന്ന യാത്രാവിവരണമാണ്.
രചനാരീതിയുടെ പ്രത്യേകതകൾ
ശാന്തിനികേതനത്തിന്റെ ഓരോ ചെറിയ വിശദാംശങ്ങളും, അത് കേരള ഗ്രാമങ്ങളുമായുള്ള സാമ്യമായാലും, കലാലയത്തിന്റെ ലാളിത്യമായാലും, അദ്ദേഹം അതിസൂക്ഷ്മമായി നിരീക്ഷിക്കുകയും വർണ്ണിക്കുകയും ചെയ്യുന്നു. അദ്ദേഹത്തിന്റെ സൂക്ഷ്മ നിരീക്ഷണ പാടവമാണ് ഇവിടെ തെളിയുന്നത്.
തികഞ്ഞ യാഥാർത്ഥ്യബോധതിലൂന്നിയ രചന. സ്ഥലങ്ങളെയും ആളുകളെയും കുറിച്ചുള്ള അദ്ദേഹത്തിന്റെ വർണ്ണനകൾ യാഥാർത്ഥ്യബോധമുള്ളതും അതിശയോക്തിയില്ലാത്തതുമാണ്.
ഗ്രാമീണ കാഴ്ചകളെയും, ശാന്തിനികേതനത്തിന്റെ അദൃശ്യമായ അതിരുകളെയും കുറിച്ചുള്ള അദ്ദേഹത്തിന്റെ വർണ്ണനകൾ വായനക്കാരന്റെ മനസ്സിൽ ഒരു ചിത്രം വരയ്ക്കാൻ സഹായിക്കുന്നു. രചയിതാവിന്റെ ഭാവനാസമ്പന്നത രചനയിളുടനീളം പ്രകടമാണ്.
ശ്രീനികേതനത്തിന്റെ പ്രവർത്തനങ്ങളെയും ഗ്രാമീണരുടെ ഉന്നമനത്തിനുള്ള അതിന്റെ പങ്കിനെയും കുറിച്ച് അദ്ദേഹം പറയുന്നതിലൂടെ സാമൂഹിക വിഷയങ്ങളിലുള്ള അദ്ദേഹത്തിന്റെ സമൂഹിക പ്രതിബദ്ധത വെളിവാകുന്നു.
ശാന്തിനികേതനം എന്ന സ്ഥാപനത്തെക്കുറിച്ചും അതിന്റെ ചുറ്റുപാടുകളെക്കുറിച്ചും പറയുന്ന ഈ പാഠത്തിന് ശീർഷകം പ്രമേയത്തോട് നീതി പുലർത്തുന്നു. (ശീർഷകത്തിന്റെ ഔചിത്യം)
ശാന്തിനികേതനം എന്ന വാക്കിന്റെ അർത്ഥം "ശാന്തിയുടെ ഭവനം" എന്നാണ്. നഗരത്തിന്റെ ബഹളങ്ങളിൽ നിന്ന് മാറി, പ്രകൃതിയുടെ ശാന്തതയിൽ നിലകൊള്ളുന്ന ഈ സ്ഥാപനത്തെക്കുറിച്ചുള്ള വിവരണം ഈ ശീർഷകത്തെ അന്വർത്ഥമാക്കുന്നു.
ഈ യാത്രാവിവരണത്തിന്റെ പ്രമേയത്തിന് നിരവധി സവിശേഷതകളുണ്ട്:
വിദ്യാഭ്യാസത്തിന്റെ പുത്തൻ മാതൃക: കൂറ്റൻ കെട്ടിടങ്ങളില്ലാതെ, പ്രകൃതിയോട് ചേർന്ന് പഠനം നടത്തുന്ന ഒരു നൂതന വിദ്യാഭ്യാസ സമ്പ്രദായത്തെ പരിചയപ്പെടുത്തുന്നു.
ബംഗാളിലെ ഗ്രാമീണ ജീവിതത്തിന്റെ ലാളിത്യവും സൗന്ദര്യവും കേരളത്തിലെ ഗ്രാമങ്ങളുമായി താരതമ്യം ചെയ്ത് ഗ്രാമീണ സംസ്കാരത്തിന്റെ മഹത്വം അവതരിപ്പിക്കുന്നു.
സാമൂഹിക പുനരുദ്ധാരണം: ശ്രീനികേതനം എന്ന ഗ്രാമീണ വികസന കേന്ദ്രത്തിന്റെ പ്രവർത്തനങ്ങളെയും ടാഗോറിന്റെ സാമൂഹിക വീക്ഷണങ്ങളെയും എടുത്തു കാണിക്കുന്നു.
രചയിതാവ് നിരീക്ഷകൻ എന്ന നിലയിൽ ഈ യാത്രാവിവരണത്തിന്റെ കേന്ദ്രബിന്ദുവാണ്.
വിദ്യാഭ്യാസം പ്രകൃതിയുമായി ചേർന്നുനിൽക്കണമെന്ന സന്ദേശം തന്നെയാണ് ശാന്തിനികേതനത്തിന്റെ ഏറ്റവും വലിയ സംഭാവന. കൂറ്റൻ കെട്ടിടങ്ങളില്ലാതെയും പ്രകൃതിയോട് ഇഴചേർന്നും ഉന്നത വിദ്യാഭ്യാസം സാധ്യമാണെന്ന് ശാന്തിനികേതനം തെളിയിക്കുന്നു.
കലയ്ക്കും സംസ്കാരത്തിനും പ്രാധാന്യം നൽകുക: കലാപരമായ കഴിവുകളെ പ്രോത്സാഹിപ്പിക്കേണ്ടതിന്റെ ആവശ്യകത.
ഗ്രാമീണ വികസനം അനിവാര്യമാണ്: ഗ്രാമങ്ങളുടെ ഉന്നമനത്തിനായി പ്രവർത്തിക്കേണ്ടതിന്റെ പ്രാധാന്യം ശ്രീനികേതനം വരച്ചുകാട്ടുന്നു.
ലാളിത്യം ഒരു ജീവിതരീതിയാണ്: ശാന്തിനികേതനത്തിന്റെ മൊത്തത്തിലുള്ള അന്തരീക്ഷം ലാളിത്യത്തെ മഹത്വവൽക്കരിക്കുന്നു.
യഥാർത്ഥ വിദ്യാഭ്യാസമെന്നത് കെട്ടിടങ്ങൾക്കും ഭൗതിക സൗകര്യങ്ങൾക്കുമപ്പുറം, പ്രകൃതിയോടും സമൂഹത്തോടും ചേർന്നുനിൽക്കുന്നതാണെന്ന തിരിച്ചറിവ്.
വളരെയധികം സമകാലിക പ്രസക്തിയുള്ള പാഠമാണ് ശാന്തിനികേതനം.
ആധുനിക കാലത്ത് പരിസ്ഥിതി സൗഹൃദമായ വിദ്യാഭ്യാസ സ്ഥാപനങ്ങളുടെ ആവശ്യകതയെക്കുറിച്ച് ഈ വിവരണം ഓർമ്മിപ്പിക്കുന്നു.
ഒരു കാലത്തെ ഗ്രാമീണ ഇന്ത്യയുടെ ചിത്രം പാഠഭാഗത്തിൽ തെളിയുന്നുണ്ട്, അക്കാലത്തെ ജീവിതരീതികളും കാർഷിക സംസ്കാരവും വ്യക്തമാക്കുന്നു.
വിദ്യാഭ്യാസത്തിന്റെ അവസ്ഥ: സാധാരണ രീതിയിൽ കെട്ടിടങ്ങൾ നിറഞ്ഞ സർവകലാശാലകൾ നിലനിന്നിരുന്ന ഒരു കാലഘട്ടത്തിൽ, ശാന്തിനികേതനം ഒരു വേറിട്ട മാതൃകയായി നിലകൊണ്ടു.
ലളിതവും എന്നാൽ മനോഹരവുമായ മലയാള ഭാഷയാണ് എസ്.കെ. പൊറ്റക്കാട് ഉപയോഗിച്ചിരിക്കുന്നത്.
വർണ്ണനാത്മകം: സ്ഥലങ്ങളെയും കാഴ്ചകളെയും വളരെ ഭംഗിയായി വർണ്ണിക്കുന്നു.
സ്വാഭാവികം: സംഭാഷണ ശകലങ്ങളും പ്രയോഗങ്ങളും വളരെ സ്വാഭാവികമാണ്.
വ്യക്തം: ആശയങ്ങൾ എളുപ്പത്തിൽ മനസ്സിലാക്കാവുന്ന രീതിയിൽ അവതരിപ്പിച്ചിരിക്കുന്നു.
ചിത്രീകരണം: വായനക്കാരന്റെ മനസ്സിൽ ഒരു ചിത്രം വരയ്ക്കാൻ കഴിവുള്ള ഭാഷ. ഉദാഹരണത്തിന് "കാളവണ്ടിച്ചക്രങ്ങളുടെ പാടുകൾ പതിഞ്ഞു കുഴിഞ്ഞും ചേടിമണ്ണ് മൂടിയും കിടക്കുന്ന ജരാനരബാധിച്ച ആ പടുകിഴവൻ പാത" എന്ന വർണ്ണന.
പരീക്ഷകൾക്ക് ഈ ഭാഗത്തു നിന്ന് താഴെ പറയുന്ന ചോദ്യങ്ങൾ പ്രതീക്ഷിക്കാം:
ശാന്തിനികേതനത്തെക്കുറിച്ച് എസ്.കെ. പൊറ്റക്കാടിന്റെ വിവരണത്തിൽ നിന്ന് നിങ്ങൾ മനസ്സിലാക്കുന്നതെന്ത്?
⭕ ബംഗാളിലെ ഗ്രാമങ്ങളെ കേരളത്തിലെ ഗ്രാമങ്ങളുമായി ലേഖകൻ താരതമ്യം ചെയ്യുന്നത് എങ്ങനെ? ഇതിൽ നിന്ന് നിങ്ങൾക്ക് എന്ത് മനസ്സിലായി?
⭕ ശാന്തിനികേതനത്തിന്റെ "അതിരുകളില്ലാത്ത" കാഴ്ചപ്പാടിനെക്കുറിച്ച് വിശദീകരിക്കുക. ഇത് എന്ത് സന്ദേശമാണ് നൽകുന്നത്?
⭕ കലാഭവനത്തെക്കുറിച്ചും അതിന്റെ പ്രാധാന്യത്തെക്കുറിച്ചും ഒരു ലഘു വിവരണം തയ്യാറാക്കുക.
⭕ ശ്രീനികേതനം എന്ന സ്ഥാപനത്തിന്റെ ലക്ഷ്യങ്ങൾ എന്തൊക്കെയായിരുന്നു? ഇതിന്റെ സ്ഥാപകൻ ആരാണ്?
⭕ "ഇതെല്ലാം തന്നെ ശാന്തിനികേതനം" - ഈ പ്രസ്താവനയിലൂടെ ലേഖകൻ എന്ത് അർത്ഥമാക്കുന്നു?
⭕ എസ്.കെ. പൊറ്റക്കാടിന്റെ രചനാ ശൈലിയുടെ പ്രത്യേകതകൾ ഈ യാത്രാവിവരണത്തെ ആസ്പദമാക്കി വിശദീകരിക്കുക.
⭕ ശാന്തിനികേതനത്തിലെ പഠനരീതിക്ക് ആധുനിക കാലത്ത് എന്ത് പ്രസക്തിയാണുള്ളത്?
⭕ ഈ യാത്രാവിവരണം നൽകുന്ന പ്രധാന സന്ദേശങ്ങൾ എന്തൊക്കെയാണ്?
പ്രകൃതിയോട് ഇഴചേർന്നുള്ള പഠനത്തിന്റെ പ്രാധാന്യം ഈ പാഠഭാഗത്തെ ആസ്പദമാക്കി വിലയിരുത്തുക.